Biegus malutki – informacje ogólne

Biegus malutki to niewielki, krępy ptak wędrowny z rodziny bekasowatych. Jego ciało osiąga zaledwie 12–14 cm długości, a rozpiętość skrzydeł wynosi 28–31 cm. Masa ciała biegusa malutkiego waha się od około 17 do 44 g, co czyni go jednym z najmniejszych siewkowców w polsce. Gatunek nie wyróżnia podgatunków i od wielu lat jest uznawany przez międzynarodową unię ochrony przyrody za najmniejszej troski, co świadczy o stabilności populacji na poziomie 1,5–1,6 miliona osobników na świecie. W polsce biegus malutki objęty jest ścisłą ochroną gatunkową.

Biegus malutki – pożywienie i tryb życia

Biegus malutki spędza większość czasu żerując na błotnistych brzegach zbiorników wodnych, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy. W sezonie lęgowym głównym składnikiem jego diety są muchówki – w szczególności larwy komarów i koziułkowatych. Poza sezonem lęgowym dieta staje się bardziej urozmaicona: biegusy malutkie sięgają po mrówki, błonkoskrzydłe, pierścienice, mięczaki, skorupiaki, drobne chrząszcze, a nawet niewielkie nasiona i okruchy roślin.

• Główni pokarm w lęgowisku: dorosłe i larwalne muchówki (diptera)
• Pokarm poza lęgowiskiem: mrówki, błonkoskrzydłe, pierścienice, mięczaki, skorupiaki, drobne chrząszcze, materia roślinna

W ciągu migracji biegusy malutkie przemieszczają się nocą, zatrzymując się na krótko na wilgotnych łąkach, polach ryżowych, estuariach czy solniskach, gdzie intensywnie żerują, aby zebrać energię niezbędną do dalszej wędrówki.

Biegus malutki – morfologia, dymorfizm płciowy i zwyczaje godowe

Biegus malutki ma czarny, prosty dziób nieco zakrzywiony na końcu oraz czarne nogi, które czasem mogą wydawać się nieco jaśniejsze w warunkach błotnistych. W okresie lęgowym upierzenie dorosłych ptaków jest rdzawo–pomarańczowe na grzbiecie, głowie i piersi; samce zazwyczaj prezentują nieco intensywniejsze barwy od samic. Na grzbiecie widoczna jest charakterystyczna, odwrócona litera „v” oraz wzór przypominający łuskowanie. W zimie upierzenie staje się stonowane – szaro-białe, z białym spodem i szarymi bokami piersi. Młode osobniki noszą szatę juwenalną, w której rdzawo-białe łuski na grzbiecie kontrastują z pomarańczowym nalotem na bokach szyi.

• Dymorfizm płciowy: samce intensywniej ubarwione niż samice
• Gniazdo: płytkie zagłębienie w ziemi, wyściełane niewielką ilością suchych roślin
• Jaja: 4 jaja o oliwkowo-płowej skorupce z ciemnymi plamkami, wymiary około 29 × 20,7 mm
• Wysiadywanie: trwające około 20 dni, prowadzone przez oboje rodziców; sporadycznie obserwuje się poligamię

Występowanie biegusa malutkiego

Biegus malutki lęgnie się w szerokim pasie arktycznej tundry od północnej skandynawii, przez nową ziemię, syberię i wyspy nowosyberyjskie aż po ujście rzeki jana. Na zimowiska przylatuje do południowej europy, na wybrzeże afryki, półwysep arabski, zatokę perską oraz subkontynent indyjski i mjanmę; sporadycznie dociera nawet do australii. W polsce biegus malutki pojawia się regularnie podczas przelotów, głównie jesienią na całym obszarze kraju, a wiosną dużo rzadziej – nieco częściej na wschodzie.

Inne polskie ptaki spokrewnione z biegusem malutkim

Do rodzaju calidris, do którego należy biegus malutki, w polsce zalicza się również:

• Biegus zmienny (calidris alpina) – nieznacznie większy od biegusa malutkiego, o dłuższym i bardziej zakrzywionym ku dołowi dziobie oraz bardziej zróżnicowanym sezonowym upierzeniu.

Biegus malutki – ciekawostki

• Jest jednym z najmniejszych siewkowców świata – jego masa to często mniej niż wypełniona w połowie szklanka wody.
• Wędrówki odbywa zwykle nocą, co chroni go przed drapieżnikami i pozwala uniknąć upałów na trasie.
• Pomimo niewielkich rozmiarów (około 15 cm), potrafi przebyć tysiące kilometrów podczas migracji między arktyką a afryką.
• W trakcie lotu tworzy charakterystyczne, zwarte formacje, dzięki czemu zmniejsza opór powietrza i oszczędza energię.

Biegus malutki – status i ochrona

Biegus malutki od 1988 roku klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski. Trend populacji oceniany jest jako wzrostowy; roczna liczebność szacowana jest na około 1,5–1,6 miliona osobników. Kluczowe zagrożenia to degradacja zimowisk przez rozwój turystyki, niszczenie siedlisk pod inwestycje portowe oraz polaryzacja środowiska przez przemysł solny. W polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową, co chroni go przed ingerencją człowieka na tereny przelotowe i lęgowe.