Dudek to charakterystyczny, średniej wielkości ptak. Upierzenie dudka jest bardzo wyraziste i łatwe do rozpoznania: czoło i wierzch głowy są ciemne, a reszta ciała pokryta jest piórami w odcieniach brązu i różu, które tworzą charakterystyczne, paski na grzbiecie. Na końcu ciała znajdują się długie, wąskie pióra, które dudek unosi, gdy jest zdenerwowany.

Dudka łatwo rozpoznać po czerwono-brązowym upierzeniu z długim czarnym spiczastym grzebieniem, który może być podniesiony, gdy ptak jest podekscytowany. Ogon i skrzydła są czarne i oznaczone szerokimi białymi pasami. Cechą charakterystyczną dudka jest wyraźny smród, jaki wydziela to zwierzę, ponieważ z jednej strony gniazdo nigdy nie jest czyszczone (pozostają w nim resztki jedzenia i łajno), a z drugiej strony samica ma u podstawy ogona gruczoł, który wydziela silny smród w okresie lęgowym. Dudek jest owadożernym ptakiem łąkowym.

Dudek jest mniej więcej wielkości drozda, ale wydaje się znacznie większy, jest niepowtarzalny i dobrze znany również w Europie Środkowej. Charakterystyczne są kontrastujące czarno-białe, skrzydła dudka z wyraźnymi żółtymi wtrąceniami, długi, zakrzywiony dziób oraz około pięcio– sześcio-centymetrowa, postawiony pióropusz piór, której końce zakończone są biało - czarną obwódką. Ogon dudka jest czarny z szerokim białym pasem około ostatniej części ogona i białymi oznaczeniami na nasadzie ogona. Reszta ciała jest rdzawo brązowo-czerwona.

Obie płcie dudka są bardzo podobne; samice są nieco mniejsze i nieco bardziej matowe w kolorze.

Dudki osiągają długość około 25 cm i ważą około 70 g. Są to ptaki wędrowne, które przemieszczają się zimą na południe, a latem wracają na północ. W Polsce można je spotkać w okresie od kwietnia do października.

Dudek występuje głównie w umiarkowanej i subtropikalnej Europie od otwartych lasów po trawiaste stepy i środowiska pustynne. Półwysep Iberyjski jest zdecydowanie najważniejszym obszarem lęgowym. Dudki występują głównie w miejscach kamienistych, na murach i wokół ruin. Zimują w południowej Europie i Afryce.

Dudki preferują otwarte tereny, takie jak łąki, pola i ogrody. Żywią się przede wszystkim owadami, takimi jak chrząszcze, mrówki i pszczoły, ale zjadają także inne bezkręgowce, jak skorpiony i pająki. Ich dieta uzupełniana jest czasami o małe jaszczurki i gady.

Charakterystyczny jest również śpiew samca dudka, wykonywany przez ptaki śpiewające. Dudki są bardzo hałaśliwe i słyną z charakterystycznego głosu, przypominającego metaliczne "wuuu". Dudki są to także bardzo towarzyskie ptaki i często można je spotkać w parach lub małych stadach.

Dudek buduje gniazdo w dziupli drzewa.

Dudki są ważnym elementem kultury w wielu krajach, a ich obrazki, figury czy motywy zdobią wiele przedmiotów. W Polsce dudek jest chroniony i objęty ochroną gatunkową.

W Europie Środkowej dudek występuje głównie w ekstensywnie użytkowanych sadach i winnicach, na terenach, na których pasą się zwierzęta gospodarskie oraz na pagórkowatych terenach. Bardzo skąpe lasy, zwłaszcza sosnowe, a także rozległe wyspy polan w zamkniętych drzewostanach sporadycznie służą jako siedliska lęgowe dudka.

Dudek żeruje na ziemi, tylko wyjątkowo łapie w locie wolno latające owady. Ofiara jest zwykle lokalizowana wizualnie, ale często także dotykowo i prawdopodobnie akustycznie.

Wielkość dudka

Długość ciała dudka od 28 do 29 cm

Rozpiętość skrzydeł dudka od 45 do 46 cm.

Długość dzioba dudka ok. 5 cm.

Masa ciała dudka od 50 do 80 g.

Ile jaj skalda dudek?

Dudek składa od 4 do 12 jaj, najczęściej 6 – 8. Jaj są brązowawe lub zielonkawe.

Co je dudek?

Dudek je głównie duże owady, dżdżownic, (nagie) ślimaki i pająki. Sporadycznie dudek je żaby i małe jaszczurki. Częścią jego rzadkiej diety są również ptasie pisklęta.

Dudek ciekawostki

Populacja dudka w Polsce 22 000–35 000

Samica wraz z młodymi broni się w gnieździe przed wrogami, opryskując ich śmierdzącą cieczą.

Jajo dudka ma barwę od niebiesko-szarej do zielonkawo-brązowej. Kolor zależy od samicy: poprzez przeniesienie tłuszczu z gruczołu kuprowego do jaja, pierwotnie niebiesko-szare jajo staje się bardziej zielonkawe. Tłuszcz z gruczołu kuprowego samicy dudka jest przenoszony podczas inkubacji bezpośrednio lub poprzez pióra na brzuchu. Dzięki składowi bakteryjnemu substancja ta ma działanie antybakteryjne, chroniąc tym samym jajko przed infekcją. Im ciemniejsza substancja, tym więcej "dobrych" bakterii zawiera i tym bardziej jest skuteczna.

W Holandii, Belgii i Luksemburgu dudek jest uznawany za wymarły, w Szwajcarii, Czechach i Austrii pojawia się na Czerwonych Listach, w większości w najwyższych stopniach zagrożenia.

Dudek jest królem ptaków w "Ptakach" Arystofanesa i ich przywódcą w eposie Fariduddina Attara "Mantiq ut-tair" ("Rozmowy ptaków"). Inspiracją dla tego ostatniego był fakt, że Koran wspomina o dudku jako posłańcu między Sulaimānem (Salomonem) a królową Sabą (Koran 27:20+28). Dzięki temu zyskał on estymę w krajach islamskich i miano "ptaka Salomona".

Dudek został wybrany na Ptaka Roku w Niemczech w 1976 r.

Dudek został wybrany na Ptaka Roku Armenii w 2014 r.

Dudek został wybrany na Ptaka Roku na Węgrzech w 2015 r.

Dudek został wybrany na Ptaka Roku w Rosji w 2016 r.

Dudek został wybrany na Ptaka Roku w Niemczech w 2022 r.

Dudek jest narodowym ptakiem Izraela. 29 maja 2008 roku dudek (Duchifat w języku hebrajskim) został wybrany na narodowego ptaka Izraela.

Źródła zdjęć i treści:

• Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012 wyd. 2015 Tomasz Chodkiewicz, Lechosław Kuczyński, Arkadiusz Sikora, Przemysław Chylarecki, Grzegorz Neubauer, Łukasz Ławicki, Tadeusz Stawarczyk.
• Breeding Birds of Europe: Divers to Auks v. 1: A Photographic Handbook Autorzy: Alfred Limbrunner, Manfred Pforr.
• Peterson Field Guide To Birds Of North America, Second Edition (Peterson Field Guides). Autor Roger Tory Peterson.
• Ptaki krukowate Polski Autorzy: Leszek Jerzek , Brendan P. Kavanagh , Piotr Tryjanowski.
• Przewodnik Collinsa. Autorzy: Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterstrom.
• Ptaki The Sibley Guide to Birds, 2nd Edition (Sibley Guides). Autor: David Allen Sibley.
• The Audubon Society Encyclopedia of North American Birds Autorzy: Terres, John K.
• Europe's Birds. Autorzy: Andy Swash, Rob Hume, Hugh Harrop, Robert Still.
• Encyklopedia ilustrowana. Autor: Andrzej G. Kruszewicz.
• Ptaki Polski Dominik Marchowski com.pl.
• Ptaki świata Autor: praca zbiorowa.
• https://pl.wikipedia.org/
• https://pixabay.com/