Krzyżówka

Jest największą i najpospolitszą kaczką pływającą w Europie. Kaczka krzyżówka jest przodkiem kaczki domowej. Dorosłe samce w stroju godowym wyróżniają się zieloną, metaliczną głową, żółtym dziobem i białą obrączką na szyi, natomiast samice są bardziej niepozorne, jasnobrązowe z pomarańczowym dziobem.

Krzyżówki występują w większej części Eurazji, na dalekiej północy Afryki i w większej części Ameryki Północnej, a w Nowej Zelandii i Australii zostały wprowadzone jako ptaki lęgowe. Ich liczebność wynika z faktu, że nie są zbyt wymagające, jeśli chodzi o wybór miejsc rozrodu i postoju, pod warunkiem, że dostępny jest jakiś rodzaj zbiornika wodnego.

Jak wygląda krzyżówka?

Kaczka krzyżówka w zwykłej szacie, odróżnialna od samicy w tym stanie jedynie po żółtym dziobie. Obie płcie mają charakterystyczną niebieską plamę na skrzydle z czarno-białymi brzegami.

Krzyżówki osiągają długość do 58 cm, a rozpiętość skrzydeł do 95 cm. Samiec nosi zwykły strój w okresie od lipca do sierpnia i jest łudząco podobny do samicy. Jedynie ubarwienie dzioba w tym okresie pozwala na określenie płci, gdyż dziób samca jest nadal wyraźnie żółty, czasem z odcieniem zieleni, natomiast dziób samicy ma barwę podstawową pomarańczową, czasem całkowicie pokrytą ciemnoszarym lub brązowym nalotem, czasem tylko w środkowej części.

Samica krzyżówki ma brązowo-szare ubarwienie z plamkami, które dobrze kamufluje zwierzęta na lądzie. Jedyną rzucającą się w oczy cechą jest niebieska plama na skrzydle, odpowiadająca samcowi. W locie u obu płci widoczny jest biały kontur niebieskiej plamy na skrzydle.

Krzyżówki mają około 10 000 piór puchowych i okrywowych, które chronią je przed wilgocią i zimnem. Zawsze smarują upierzenie tak, aby nie przenikała przez nie woda. Tłuszcz jest dostarczany przez gruczoł szczotkowy znajdujący się u nasady ogona. Kaczka zbiera tłuszcz dziobem i wciera go w swoje upierzenie. Na wodzie kaczka jest unoszona przez poduszkę powietrzną. Powietrze jest zatrzymywane pomiędzy piórami puchowymi, a pióra pokrywowe uszczelniają puch. Wraz z poduszką tłuszczową pod skórą, zamknięta warstwa powietrza zapobiega utracie ciepła z organizmu i wychłodzeniu kaczki.

Upierzenie kaczek jest szare z brązową piersią, brązowawym grzbietem oraz czarnymi górnymi i dolnymi pokrywami ogona. Głowa jest metalicznie zielona z białą obwódką pod spodem, a dziób jest zielonkawo-żółty. Na tylnej krawędzi skrzydeł znajduje się metalicznie niebieski pasek z białą obwódką, zwany łatą skrzydłową.

Bękarty kaczki krzyżówki

Krzyżówki mają ogólną tendencję do łączenia się z innymi gatunkami kaczek i łatwo krzyżują się z pochodzącymi od nich kaczkami domowymi. Z kolei krzyżówki pochodzące z dzikich populacji są wielokrotnie dodawane w celu odświeżenia krwi kaczek domowych lub wykorzystywane do hodowli nowych stad.

Osobniki, których wygląd różni się od wyglądu normalnych krzyżówek, można czasem zaobserwować w terenie. Częściej jednak takie osobniki o odmiennym ubarwieniu pojawiają się w populacjach miejskich.

Często obserwuje się osobniki ciemne, często prawie czysto czarne, brązowe lub ciemnozielone. Na piersi często pojawia się biały śliniak, który może być wynikiem krzyżowania z białymi kaczkami domowymi. Rzadziej zdarzają się osobniki z białawymi, rozjaśnionymi obszarami.

Aby ograniczyć dalszą kundlizację gatunku, osobniki źle ubarwione są preferencyjnie odstrzeliwane.

Głos krzyżówki

Krzyżówka jest bardzo głośną kaczką. Samce i samice mają różne nawoływania. Charakterystyczne dla kaczek jest stłumione "kwa", które czasami wydają w kolejności jako "kwa-kwa-kwa" o coraz mniejszej wysokości i głośności.

Gdzie żyje krzyżówka?

Krzyżówka występuje na całej półkuli północnej, od Europy po Azję i Amerykę Północną. W Ameryce Północnej nie występuje jedynie na dalekiej północy, na obszarach tundry od Kanady po stan Maine w USA i na wschód do Nowej Szkocji. W Ameryce Północnej występuje głównie w Północnej i Południowej Dakocie, Manitobie i Saskatchewan. W Europie krzyżówka nie występuje jedynie w wyższych partiach górskich.

W Alpach nadal jest pospolita w bardziej otwartych dolinach do wysokości 1000 m n.p.m. Najwyżej położone stanowiska lęgowe odnotowano na wysokości około 2000 m n.p.m.

W Azji krzyżówka unika najzimniejszej tundry i występuje aż po Himalaje.

Krzyżówka została sprowadzona do Australii i Nowej Zelandii. Występuje wszędzie tam, gdzie klimat odpowiada jej zasięgowi na półkuli północnej. W Australii krzyżówka została wprowadzona najwcześniej w 1862 r., a rozprzestrzeniła się na kontynencie australijskim głównie od lat 50. XX w. Krzyżówka w Australii jest stosunkowo rzadka ze względu na swoje wymagania klimatyczne i występuje głównie na Tasmanii, na południowym wschodzie i na niewielkim obszarze w południowo-zachodniej Australii.

Siedliska krzyżówki

Krzyżówka ma duże zdolności adaptacyjne i można ją spotkać niemal wszędzie tam, gdzie jest woda. Krzyżówki pływają na jeziorach, w stawach, wodach śródlądowych, jeziorach górskich, a także przebywają w małych rowach leśnych i łąkowych.

Wrogowie naturalni krzyżówek

Naturalnymi wrogami krzyżówki są lisy, szopy i ptaki drapieżne; szczury i kuny polują głównie na gniazda kaczek. Ponieważ samice częściej padają ofiarą drapieżników w sezonie lęgowym, w wielu populacjach jest więcej kaczek niż kaczorów. W warunkach naturalnych kaczki mogą żyć od 10 do 15 lat. Pod opieką człowieka mogą jednak dożyć nawet 40 lat.

Co je krzyżówka?

Krzyżówka jest mało wymagająca, jeśli chodzi o preferowany pokarm, ponieważ jest gatunkiem zdecydowanie wszystkożernym. Krzyżówka zje wszystko, co jest w stanie strawić i zdobyć bez większego wysiłku.

Dieta krzyżówki składa się głównie z roślin. Wykorzystuje nasiona, owoce, rośliny wodne, łęgowe i lądowe. W skład pokarmu wchodzą jednak również mięczaki, larwy, małe skorupiaki, kijanki, ikra, małe ryby, żaby, robaki i ślimaki.

W miejscach żerowania krzyżówka czasami zjada również chleb i resztki kuchenne. Chociaż zasadniczo ma duże możliwości dostosowania diety, nie żywi się roślinami słonolubnymi. Na przykład krzyżówki żyjące na Grenlandii żywią się prawie wyłącznie mięczakami morskimi.

Podczas żerowania pod powierzchnią wody krzyżówki zanurzają głowy, machają skrzydłami na powierzchni wody, a następnie przechylają się do przodu. Taka postawa, charakterystyczna dla krzyżówek, z zadem wystającym pionowo z wody, nazywana jest zagrzebywaniem się. W tym celu przeszukują dno wody pod nimi w poszukiwaniu pożywienia do głębokości około pół metra.

Długość życia krzyżówki

Najstarszy wiek zaobrączkowanej krzyżówki jak dotąd odnotowano w Szwecji, miała  23 lata i 3 miesiące, została zastrzelona

Liczba jaj w gnieździe krzyżówki

8 – 12 jaj, jasnokremowe

Wielkość krzyżówki

Rozpiętość skrzydeł krzyżówki do 95 cm.

Wielkość krzyżówki do 58 cm.

Waga samca krzyżówki 870–1800 g.

Waga samicy krzyżówki 735–1320 g.

Krzyżówka ciekawostki

Nazwa naukowa krzyżówki - anas platyrhynchos oznacza „kaczka płaskonosa”. Chociaż w Polsce płaskonos (Spatula clypeata), to inny gatunek kaczki.

Źródła zdjęć i treści:

• Ocena liczebności populacji ptaków lęgowych w Polsce w latach 2008–2012 wyd. 2015 Tomasz Chodkiewicz, Lechosław Kuczyński, Arkadiusz Sikora, Przemysław Chylarecki, Grzegorz Neubauer, Łukasz Ławicki, Tadeusz Stawarczyk.
• Breeding Birds of Europe: Divers to Auks v. 1: A Photographic Handbook Autorzy: Alfred Limbrunner, Manfred Pforr.
• Peterson Field Guide To Birds Of North America, Second Edition (Peterson Field Guides). Autor Roger Tory Peterson.
• Ptaki krukowate Polski Autorzy: Leszek Jerzek , Brendan P. Kavanagh , Piotr Tryjanowski.
• Przewodnik Collinsa. Autorzy: Lars Svensson, Killian Mullarney, Dan Zetterstrom.
• Ptaki The Sibley Guide to Birds, 2nd Edition (Sibley Guides). Autor: David Allen Sibley.
• The Audubon Society Encyclopedia of North American Birds Autorzy: Terres, John K.
• Europe's Birds. Autorzy: Andy Swash, Rob Hume, Hugh Harrop, Robert Still.
• Encyklopedia ilustrowana. Autor: Andrzej G. Kruszewicz.
• Ptaki Polski Dominik Marchowski com.pl.
• Ptaki świata Autor: praca zbiorowa.
• https://pl.wikipedia.org/
• https://pixabay.com/